Brahmi Publication

Top Menu

  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति

Main Menu

  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति

logo

Brahmi Publication

  • उद्देश्य
    • जानकीपूजाविधि, (जानकीसहस्रनाम सहित), लेखक- पण्डित श्री शशिनाथ झा

      May 3, 2022
      0
    • article by Radha kishore Jha

      वेद या वेदान्त प्रतिपाद्य धर्म क्या है?

      October 28, 2021
      0
    • धर्मायण के आश्विन अंक के डिजिटल संस्करण का हुआ लोकार्पण

      September 21, 2021
      1
    • Kadamon ke Nishan

      मानवीय संवेदनाओं को समेटती डा. धीरेन्द्र सिंह की मैथिली कविताएँ- "कदमों के ...

      September 6, 2021
      0
    • Krishna-janma cover

      मनबोधकवि कृत कृष्णजन्म (प्रबन्धकाव्य), डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      0
    • Kirtilata cover

      विद्यापति कृत कीर्त्तिलता, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      1
    • विद्यापति कृत कीर्तिगाथा एवं कीर्तिपताका, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      विद्यापति कृत कीर्तिगाथा एवं कीर्तिपताका, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      1
    • अपभ्रंश काव्य में सौन्दर्य वर्णन

      अपभ्रंशकाव्य में सौन्दर्य वर्णन -डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • डाकवचन-संहिता

      डाकवचन संहिता (टिप्पणी-व्याख्या सहित विशुद्ध पाठ, सम्पूर्ण)- डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • Dayananda's merits

      ‘पितर’ के अर्थ में ‘अग्निष्वात्ताः’ शब्द का वास्तविक अर्थ क्या है?

      September 25, 2022
      0
    • Sanatana religion

      Hinduism versus Sanatana Dharma : Which of the two words is correct?

      May 10, 2022
      0
    • Krishnasthami

      ताही बीचै जनमल छोरा यानी उसी बीच छोरे श्रीकृष्ण का जन्म

      August 30, 2021
      0
    • सिरहर, सिरहड़

      मिथिलाक लोक-परम्परामे सिरहड़-सलामी

      August 7, 2021
      0
    • श्राद्ध-कर्म

      विपरीत परिस्थिति में श्राद्ध की शास्त्र-सम्मत विधि

      May 12, 2021
      0
    • डाकवचन-संहिता

      डाकवचन संहिता (टिप्पणी-व्याख्या सहित विशुद्ध पाठ, सम्पूर्ण)- डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • मिथिलाक प्राचीन सदाचार 01

      March 17, 2021
      0
    • Responsibilities of a Brahmana

      छठ का अर्घ्य- पण्डितजी की जरूरत क्यों नहीं?

      November 18, 2020
      1
    • Responsibilities of a Brahmana

      मैथिली लोकगीतों में नारी

      August 15, 2020
      0
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • श्राद्ध और पितृकर्म पर एक खुली बहस- सनातन धर्म हमें जोड़कर रखता ...

      October 2, 2023
      0
    • manuscript from Mithila

      गोनू झा व्यक्तित्व आ इतिहासक स्रोतक रूपमे पंजी-विमर्श

      August 7, 2023
      0
    • धूर्तराज गोनू कर्णाट शासनक कालक ऐतिहासिक पुरुष छलाह

      August 4, 2023
      0
    • सतीप्रथा

      भारत में सती प्रथा पर हंगामे के इतिहास की सच्चाई

      June 3, 2023
      1
    • Arya Samaj

      जॉन मुइर की ‘मतपरीक्षा’ तथा दयानन्द के ‘सत्यार्थप्रकाश’ का ‘साइड इफैक्ट’

      May 21, 2023
      0
    • bipra-dhenu--

      भारतीयों का वेद 'रामचरितमानस'

      March 15, 2023
      0
    • Vritta Muktavali of Maithil Durgadatta

      मैथिल दुर्गादत्त ओ हुनक छन्दःशास्त्रीय ग्रन्थ 'वृत्तरत्नावली'

      September 23, 2022
      1
    • Lalkrishna Advani on Maithili language

      मैथिली आ अंगिका पर लालकृष्ण आडवानी की बाजल रहथि

      September 22, 2022
      0
    • mithila map

      मिथिला आ ओकर अस्मिताक निर्धारक तत्त्व

      August 31, 2022
      0
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
  • सनातन धर्म में बहुदेववाद बनाम धार्मिक स्वतंत्रता

  • क्या सनातन धर्म में बदलाव सम्भव नहीं है?

  • जॉन मुइर की ‘मतपरीक्षा’ तथा दयानन्द के ‘सत्यार्थप्रकाश’ का ‘साइड इफैक्ट’

  • छठ का अर्घ्य- पण्डितजी की जरूरत क्यों नहीं?

  • छठि परमेसरीक स्वरूप आ कथा

संस्कृत भाषा-शिक्षा
Home›संस्कृत भाषा-शिक्षा›पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)

पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)

By Bhavanath Jha
August 28, 2021
0
0
Share:
संस्कृत पाठमाला- भवनाथ झा

हम संस्कृत भाषा सीखने के लिए पाठमाला दे रहे हैं। इसके अन्तर्गत सबसे पहले शब्दरूपों को कंठस्थ करने का पाठ आरम्भ किया है। पिछले पोस्ट में 10 पुल्लिंग शब्दों के रूप दिये गये हैं। हमें आशा है कि हमारे नियमित पाठक शब्दों का रूप कण्ठस्थ कर चुके होंगे।

पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
पहला पाठ के लिए यहाँ क्लिक करें

दश स्त्रीलिंग शब्दों के रूप

इस पोस्ट में 10 स्त्रीलिंग शब्दों के रूप दिये जा रहे हैं। ये दश शब्द परम्परा से मुख्य माने गये हैं। इनका शब्दरूप अभ्यास कर लेने पर सभी स्त्रीलिंग शब्द पकड़ में आ जायेंगे। इन दश शब्दों का चयन प्राचीन परम्परा में किया गया था। संस्कृत शिक्षण-पद्धति में प्राचीन काल से यह श्लोक प्रचलित है:

रमा रुचिर्नदी धेनुर्वाग्धीः सरिदनन्तरम्।

क्षुत्प्रावृच्च शरच्चैव दशैताः स्त्रीषु नायकाः॥

अर्थात् रमा, रुचिः, नदी, धेनुः, वाक्, धीः, सरित्, क्षुत्, प्रावृट् एवं शरत्- ये दश प्रमुख हैं।

विभक्ति एवं वचन का विचार किये बिना सीधे इन शब्दों का रूप कण्ठस्थ कर लेना सबसे उपयुक्त है। ध्यातव्य है कि प्रारम्भिक पाठों में याद करने से पूर्व अन्य किसी भी बात पर ध्यान देने से बाधा उत्पन्न होती है।

रमा (लक्ष्मी)-

रमा रमे रमाः। रमाम् रमे रमाः। रमया रमाभ्याम् रमाभिः। रमायै रमाभ्यां रमाभ्यः। रमायाः रमाभ्यां रमाभ्यः। रमायाः रमाभ्यां रमाभ्यः। रमायां रमयोः रमासु। हे रमे हे रमे हे रमाः ।

रुचि (पसंद) –

रुचिः रुची रुचयः। रुचिम् रुची रुचीः। रुच्या रुचिभ्याम् रुचिभिः। रुच्यै (रुचये) रुचिभ्याम् रुचिभ्यः। रुच्याः (रुचेः) रुचिभ्याम् रुचिभ्यः। रुच्याः (रुचेः) रुच्योः रुचीनाम्। रुच्याम् (रुचौ) रुच्योः रुचिषु। हे रुचे हे रुची हे रुचयः।

नदी-

नदी नद्यौ नद्यः। नदीम् नद्यौ नदीः। नद्या नदीभ्याम् नदीभिः। नद्यै नदीभ्याम् नदीभ्यः। नद्याः नदीभ्याम् नदीभ्यः। नद्याः नद्योः नदीनाम्। नद्याम् नद्योः नदीषु। हे नदि हे नद्यौ हे नद्यः।

धेनु (गाय)-

धेनुः धेनू धेनवः। धेनुम् धेनू धेनूः। धेन्वा धेनुभ्याम् धेनुभिः। धेनवे धेनुभ्याम् धेनुभ्यः। धेन्वाः(धेनोः) धेनुभ्याम् धेनुभ्यः। धेन्वाः(धेनोः) धेन्वोः धेनूनाम्। धेन्वां (धेनौ) धेन्वोः धेनुषु। हे धेनो हे धेनू हे धेनवः।

वाक् (वाणी)-

वाक् वाचौ वाचः। वाचम् वाचौ वाचः। वाचा वाग्भ्याम् वाग्भिः। वाचे वाग्भ्याम् वाग्भ्यः। वाचः वाग्भ्याम् वाग्भ्यः। वाचः वाचा: वाचाम्। वाचि वाचा: वाक्षु। हे वाक्, हे वाचौ, हे वाचः।।

धीः (बुद्धि)-

 धीः धियौ धियः। धियम् धियौ धियः। धिया धीभ्याम् धीभिः। धियै (धिये) धीभ्याम् धीभ्यः। धियाः (धियः) धीभ्याम् धीभ्यः। धियः धियोः धीनाम्। धियाम् (धियि) धियोः धीषु। हे धीः हे धियौ हे धियः।

सरित् (नदी)-

सरित् सरितौ सरितः। सरितम् सरितौ सरितः। सरिता सरिद्भ्याम्, सरिद्भिः। सरिते सरिद्भ्यां सरिद्भ्यः। सरितः सरिद्भ्यां सरिद्भ्यः। सरितः सरितोः सरिताम्। सरिति सरितोः सरित्सु। हे सरित् हे सरितौ हे सरितः।

क्षुत् (भूख)-

प्रावृट् (वर्षा ऋतु)-

क्षुत् क्षुधौ क्षुधः। क्षुधम् क्षुधौ क्षुधः। क्षुधा क्षुभ्याम् क्षुद्भिः। क्षुधे क्षुद्भ्यां क्षुद्भ्यः। क्षुधः क्षुद्भ्याम् क्षुभ्यः। क्षुधः क्षुधोः क्षुधाम्। क्षुधि क्षुधोः क्षुत्सु। हे क्षुत् हे क्षुधौ हे क्षुधः।।

प्रावृट् प्रावृषौ प्रावृषः। प्रावृषं प्रावृषौ प्रावृषः। प्रावृषा प्रावृड्भ्याम् प्रावृड्भिः। प्रावृषे प्रावृड्भ्याम् प्रावृड्भ्यः। प्रावृषः प्रावृड्भ्याम् प्रावृड्भ्यः। प्रावृषः प्रावृषोः प्रावृषाम्। प्रावृषि प्रावृषोः प्रावृट्सु। हे प्रावृष् हे प्रावृषौ हे प्रावृषः।

शरत् (शरद ऋतु)-

शरद् शरदौ शरदः। शरदं शरदौ शरदः। शरदा शरद्भ्याम् शरद्भिः। शरदे शरद्भ्याम् शरद्भ्यः। शरदः शरद्भ्याम् शरद्भ्यः। शरदः शरदोः शरदाम्। शरदि शरदोः शरत्सु। हे शरत् हे शरदौ हे शरदः।।

अभी तक कुल मिलाकर आपने 20 शब्दों का रूप अभ्यास कर लिया है।

TagsGrammersanskrit grammersanskrit learningसंस्कृत पाठ
Previous Article

पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)

Next Article

पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)

0
Shares
  • 0
  • +
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Bhavanath Jha

मिथिला आ मैथिलीक लेल सतत प्रयासरत

Related articles More from author

  • Anant-vrat-katha-in HIndi
    पाबनि-तिहारपूजा-पाठ

    उपासनाक भाषा- मातृभाषा

    August 31, 2022
    By Bhavanath Jha
  • Vritta Muktavali of Maithil Durgadatta
    इतिहासधरोहर

    मैथिल दुर्गादत्त ओ हुनक छन्दःशास्त्रीय ग्रन्थ ‘वृत्तरत्नावली’

    September 23, 2022
    By Bhavanath Jha
  • हरिताली, तीज, मैथिली कथा
    पाबनि-तिहारपूजा-पाठलोक-वेद

    मिथिलामे हरितालिका व्रतक विधान

    October 4, 2019
    By Bhavanath Jha
  • संस्कृत पाठमाला- भवनाथ झा
    संस्कृत भाषा-शिक्षा

    पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप

    August 31, 2021
    By Bhavanath Jha
  • पाबनि-तिहारपूजा-पाठ

    मिथिलाक परम्परामे देवोत्थान एकादशी- प्रबोधिनी एकादशी

    September 8, 2019
    By Bhavanath Jha
  • संस्कृत पाठमाला- भवनाथ झा
    धरोहर

    पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)

    September 2, 2021
    By Bhavanath Jha

Leave a reply Cancel reply

अहाँकें इहो नीक लागत

  • Asiatic Researches; Or, Transactions Of The Society, Instituted In Bengal, For Inquiring Into The History And Antiquities, The Arts, Sciences, And Literature, Of Asia
    इतिहास

    Maithili in European records in 1802

  • mithila map
    इतिहासधरोहर

    मिथिला आ ओकर अस्मिताक निर्धारक तत्त्व

  • Boundary of Mithila
    इतिहास

    महामहोपाध्याय शंकर (झा)क स्मृतिसुधाकर ग्रन्थमे मिथिलाक चौहद्दी

  • राजनगर अभिलेख 02
    इतिहास

    महाराज रमेश्वर सिंह का राजनगर कालीमन्दिर शिलालेख-

  • इतिहास

    शिक्षाक क्षेत्रमे दरभंगा महाराज रुद्रसिंहक द्वारा कएल गेल काज

कॉपीराइट की स्थिति

इस साइट का सर्वाधिकार पं. भवनाथ झा के पास सुरक्षित है। नियम एवं शर्तें लागू

सम्पर्क-

भवनाथ झा, Email: bhavanathjha@gmail.com whatsApp: 9430676240

शैक्षणिक उद्देश्य से कापीराइट की स्थिति

एहि वेबसाइटक सामग्रीक सर्वाधिकार पं. भवनाथ झा लग सुरक्षित अछि। शैक्षिक उद्देश्य सँ सन्दर्भ सहित उद्धरणक अतिरिक्त एकर कोनो सामग्रीक पुनरुत्पादन नहिं करी। जँ कतहु शैक्षिक उद्देश्यसँ सामग्री लेल जाइत अछि तँ ओहि वेबपृष्ठक URL सहित देल जा सकैत अछि।

  • उद्देश्य
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
  • इतिहास
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
  • वैधानिक
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
Copyright: Bhavanath Jha- All rights Reserved, 2021