Brahmi Publication

Top Menu

  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति

Main Menu

  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति

Brahmi Publication

Brahmi Publication

  • उद्देश्य
    • जानकीपूजाविधि, (जानकीसहस्रनाम सहित), लेखक- पण्डित श्री शशिनाथ झा

      May 3, 2022
      0
    • article by Radha kishore Jha

      वेद या वेदान्त प्रतिपाद्य धर्म क्या है?

      October 28, 2021
      0
    • धर्मायण के आश्विन अंक के डिजिटल संस्करण का हुआ लोकार्पण

      September 21, 2021
      1
    • Kadamon ke Nishan

      मानवीय संवेदनाओं को समेटती डा. धीरेन्द्र सिंह की मैथिली कविताएँ- "कदमों के ...

      September 6, 2021
      0
    • Krishna-janma cover

      मनबोधकवि कृत कृष्णजन्म (प्रबन्धकाव्य), डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      0
    • Kirtilata cover

      विद्यापति कृत कीर्त्तिलता, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      1
    • विद्यापति कृत कीर्तिगाथा एवं कीर्तिपताका, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      विद्यापति कृत कीर्तिगाथा एवं कीर्तिपताका, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      0
    • अपभ्रंश काव्य में सौन्दर्य वर्णन

      अपभ्रंशकाव्य में सौन्दर्य वर्णन -डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • डाकवचन-संहिता

      डाकवचन संहिता (टिप्पणी-व्याख्या सहित विशुद्ध पाठ, सम्पूर्ण)- डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • मातृनवमी

      मातृनवमी के दिन क्यों कराते हैं पितराइन भोज

      October 3, 2023
      0
    • Dayananda's merits

      ‘पितर’ के अर्थ में ‘अग्निष्वात्ताः’ शब्द का वास्तविक अर्थ क्या है?

      September 25, 2022
      0
    • Sanatana religion

      Hinduism versus Sanatana Dharma : Which of the two words is correct?

      May 10, 2022
      0
    • Krishnasthami

      ताही बीचै जनमल छोरा यानी उसी बीच छोरे श्रीकृष्ण का जन्म

      August 30, 2021
      0
    • सिरहर, सिरहड़

      मिथिलाक लोक-परम्परामे सिरहड़-सलामी

      August 7, 2021
      0
    • श्राद्ध-कर्म

      विपरीत परिस्थिति में श्राद्ध की शास्त्र-सम्मत विधि

      May 12, 2021
      0
    • डाकवचन-संहिता

      डाकवचन संहिता (टिप्पणी-व्याख्या सहित विशुद्ध पाठ, सम्पूर्ण)- डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • मिथिलाक प्राचीन सदाचार 01

      March 17, 2021
      0
    • Responsibilities of a Brahmana

      छठ का अर्घ्य- पण्डितजी की जरूरत क्यों नहीं?

      November 18, 2020
      1
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • misunderstanding about jiutiya vrat

      जितिया जिउतिया जीमूतवाहन-व्रत में गलतफहमी कहाँ से पैदा हुई?

      October 5, 2023
      1
    • parva nirnay

      पर्व-निर्णय, मिथिला के विद्वानों की सभा में लिया गया निर्णय, संकलनकर्ता- पं. ...

      October 4, 2023
      2
    • श्राद्ध और पितृकर्म पर एक खुली बहस- सनातन धर्म हमें जोड़कर रखता ...

      October 2, 2023
      0
    • manuscript from Mithila

      गोनू झा व्यक्तित्व आ इतिहासक स्रोतक रूपमे पंजी-विमर्श

      August 7, 2023
      0
    • धूर्तराज गोनू कर्णाट शासनक कालक ऐतिहासिक पुरुष छलाह

      August 4, 2023
      0
    • सतीप्रथा

      भारत में सती प्रथा पर हंगामे के इतिहास की सच्चाई

      June 3, 2023
      1
    • Arya Samaj

      जॉन मुइर की ‘मतपरीक्षा’ तथा दयानन्द के ‘सत्यार्थप्रकाश’ का ‘साइड इफैक्ट’

      May 21, 2023
      0
    • bipra-dhenu--

      भारतीयों का वेद 'रामचरितमानस'

      March 15, 2023
      0
    • Vritta Muktavali of Maithil Durgadatta

      मैथिल दुर्गादत्त ओ हुनक छन्दःशास्त्रीय ग्रन्थ 'वृत्तरत्नावली'

      September 23, 2022
      1
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
  • जितिया जिउतिया जीमूतवाहन-व्रत में गलतफहमी कहाँ से पैदा हुई?

  • पर्व-निर्णय, मिथिला के विद्वानों की सभा में लिया गया निर्णय, संकलनकर्ता- पं. कुशेश्वर शर्मा

  • मातृनवमी के दिन क्यों कराते हैं पितराइन भोज

  • सनातन धर्म में बहुदेववाद बनाम धार्मिक स्वतंत्रता

  • क्या सनातन धर्म में बदलाव सम्भव नहीं है?

पाबनि-तिहारलोक-वेद
Home›पाबनि-तिहार›भरदुतियाक नोंत- बहिनक आध्यात्मिक शक्ति

भरदुतियाक नोंत- बहिनक आध्यात्मिक शक्ति

By Bhavanath Jha
September 11, 2019
299
1
Share:

मिथिलाक परम्परामे भ्रातृद्वितीयाक स्वरूप

एहि दिन मिथिलामे सभसँ पहिने आँगनसँ दरुखा धरि बाट निपबाक प्रथा अछि। भाव ई छैक जे भाइ बाहरसँ औताह तँ हुनका लेल बाट नीपि राखल जाए।

भरदुतियाक अरिपन

आँगनमे अरिपन देल जाइत अछि, आ ओकर पश्चिम मे अरिपन देल पीढी राखल जाइत अछि। अरिपनक बीच अढियामे पानक पात, लवंग इलायची, कुम्हरक फूल, सुपारी देल रहैत अछि। आ एक लोटामे अच्छिन्न जल (जाहि लोटासँ जल लए आन काजमे व्यवहार नहिं भेल हो) आ सिन्दूर पिठार राखल रहैत अछि।

नोंत लेबाक विधि

भाइक अएला पर ओ धुरिआएले पएरें (अर्थात् पयर धोनहिं बिना) तौनी-पाग नेने पिढी पर पूब मुँहें आँजुर बान्हि बैसैत छथि। बहिन हुनक दुनू हाथ आ पयरमे पिछार आ सिन्दूर लगाए हुनक अंजलि मे ओ पान आदि अढियामे राखल वस्तु दैत छथि। तखनि ठाढ भए निहुरि ओहि भायक आँजुरमे जल खसबैत मन्त्र पढैत छथि-

भ्रातस्तवाग्रजाताहं भुङ्क्ष्व भक्तमिदं शुभम्।
प्रीतये यमराजस्य यमुनाया विशेषतः।।

अर्थात् हे भाइ हम अहाँक जेठ बहिन छी। अहाँ यमराज आ विशेष रूपसँ यमुनाक प्रसन्नता लेल एहि भातक भोजन करू।
एहि मन्त्रसँ बहिन भाइ कें भोजन करबाक निमित्त आमन्त्रण दैत छथिन।

एकरा नोंत लेब कहल जाइत अछि।
जँ बहिन छोट रहथि तँ मन्त्र एना होएत-

भ्रातस्तवानुजाताहं भुङ्क्ष्व भक्तमिदं शुभम्।
प्रीतये यमराजस्य यमुनाया विशेषतः।।

अर्थात् हे भाइ, हम अहाँक छोट बहिन छी। अहाँ यमराज आ विशेष रूपसँ यमुनाक प्रसन्नता लेल एहि भातक भोजन करू।
संस्कृतमे जँ नहिं पढि सकी तँ मैथिलीमे कही-

यमुना नोतलनि यमके हम नोतै छी भाइकें।
हमरा नोतने भाइक अरुदा बढै।

ई तीन बेरि प्रक्रिया कएल जाइत अछि। अन्तमे पयर पर लागल सिन्दूर-पिठार पोछि देल जाइत अछि आ भाइक माथमे सिन्दूरक ठोप कए देल जाइत अछि।

बहिन अथवा भाइ मे सँ जे छोट रहैत छथि से दोसर कें गोड़ लगैत छथिन्ह।

बिगजी

एकर बाद भाईकें यथास्थान घरमे बैसाए डालीमे केरा, मखान, मेवा, फल, मधुर आदि बिगजी (भेषजी) क रूपमे दैत छथिन जाहिमे अंकुरी अवश्य रहैत अछि। अंकुरी सामान्यतः केरावक होइत अछि, मुदा कतहु कतहु बदामक सेहो व्यवहार सुनबामे आएल अछि। ई अन्न थीक जे बहिन अपना हाथसँ भाइक हाथमे दैत छथि।

एकर बाद सुविधानुसार भाइ बहिनक घरमे अन्न खाइत छथि आ अपना दिस सँ आनल सनेस वस्त्र, आभूषण अथवा नगदी रुपैया दैत छथिन्ह।

वर्तमानमे मन्त्रक बिगड़ल रूपक सामाजिक विवेचन

वर्तमानमे बहुत गाममे भरदुतियामे नोत लेबाक लेल जे मैथिलीमे मन्त्र पढल जाइत अछि ओकर स्वरूप बिगड़ि गेल अछि।
“गंगा नोतय छैथ यमुना के, हम नोतय छी भाई के,
जहिना गंगा-यमुना के धार बहय,
तहिना हमर भाय सबहक औरदा बढ़य”

एकरे दोसर रूप एहि तरहें अछि-
‘गंगा नोतय छैथ यमुना के, हम नोतय छी (भाई के नाम) भाई के.
जहिना जहिना गंगा-यमुना के धार बहय, हमर भाय सबहक औरदा बढ़य” 

वस्तुतः “आँगनमे यमकें नोंतब” मृत्युकें नोंतबाक पर्याय बनि जाइत अछि आ तें वास्तविक मन्त्र अपन विकृत रूपमे आबि गेल अछि जाहिमे गंगाक द्वारा यमुनाकें नोंतबाक अर्थ निकलैत अछि। ई प्रवृत्ति अन्धविश्वासक सँ जनमल अछि। वास्तवमे गंगाक द्वारा यमुनाकें नोंतब बहिनक द्वारा बहिनेकें नोंतबाक संकेत करैत अछि आ तें भाइकें नोंतबाक उदाहरण नहिं भए पबैत अछि।

एहि अन्धविश्वास कें छोड़ि देबाक होएत। यमराज सूर्यक पुत्र कहल गेल छथि आ आयुक देवता सेहो ओएह छथि। हुनकहि कृपासँ भाइक अरुदा बढत, तें भरदुतियाक दिन यमकें नोंतलासँ कोनो हर्ज नै छै।

ई बुझबाक चाही जे यम सूर्यक पुत्र छथि आ ओ मनुष्य कें गलत काज करबासँ रोकैत नीक काज करबा दिस प्रेरित करैत छथि। यमक अर्थ थीक ‘संयम’। मनुष्यकें संयमसँ रहबाक चाही, कोनो अपराध वला काज नै करबाक चाही, से संदेश यम दैत छथि। तें यम निश्चित रूपसँ मानव मात्रक सुचिन्तक देवता थिकाह।

भरदुतियाक प्राचीन अवधारणामे केवल भाइक अरुदा बढबाक बात नै अछि। ओतए बहिनक भाग-सोहाग बढबाक बात सेहो अछि। ओहि प्राचीन अवधारणामे बहिनक उन्नतिक कामना सेहो छैक। ई व्यापक स्वरूप केना संकुचित भए केवल भाइक अरुदा पर आबि गेल अछि ई सामाजिक मनोविज्ञानक विषय थीक आ एहि पर चिन्तन अपेक्षित छैक।

हमरा जनैत पुरुषवाद समाज पर ततेक ने प्रभावी भए गेल जे बहिनक शुभक कामनाक कोनो आवश्यकता नहिं रहि गेलैक। महिला आध पेट खाए रहथु मुदा पुरुषकें नौ-तिमना चाहबे करी ई मानसिकता एतेक ने प्रभावी भए गेलैक जे प्राचीन परम्परामे बहिनक उन्नति आ हुनक भाग-सोहाग बढबाक बात दबि गेलैक। एम्हर यमकें नोंतबाक व्यंजना भयोत्पादक रहलाक कारणें मूल भावकें बदलि देल गेल।

आइ हमरालोकनिक कर्तव्य थीक जे अंधविश्वास कें हटाए भरदुतियाक अपन मूल भावकें समेटि ली।

भ्रातृ-द्वितीयाक शास्त्रीय स्वरूप >>> अगिला पृष्ठ पर (हिन्दीमे)

1 2
TagsAncient MithilabharadtiyamaithiliMithila
Previous Article

मिथिलाक पद्धतिक अनुसार सरस्वती पूजाक पद्धति आ ...

Next Article

मिथिलाक परम्परामे दीक्षा-विधि

0
Shares
  • 0
  • +
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Bhavanath Jha

मिथिला आ मैथिलीक लेल सतत प्रयासरत

Related articles More from author

  • Bharaditiya mithila men
    धरोहरपाबनि-तिहारपूजा-पाठ

    भैया-दूज है भाई-बहन का असली पर्व

    October 26, 2022
    By Bhavanath Jha
  • Asiatic Researches; Or, Transactions Of The Society, Instituted In Bengal, For Inquiring Into The History And Antiquities, The Arts, Sciences, And Literature, Of Asia
    इतिहास

    Maithili in European records in 1802

    September 14, 2019
    By Bhavanath Jha
  • Mithila manuscript
    इतिहास

    A Text From Rudrayamala as the Source of the History of Mithila

    September 14, 2019
    By Bhavanath Jha
  • Vritta Muktavali of Maithil Durgadatta
    इतिहासधरोहर

    मैथिल दुर्गादत्त ओ हुनक छन्दःशास्त्रीय ग्रन्थ ‘वृत्तरत्नावली’

    September 23, 2022
    By Bhavanath Jha
  • cover of the book Maithila-bhakti-prakash
    लोक-वेद

    मिथिलामे तान्त्रिक स्नान-विधि

    September 11, 2019
    By Bhavanath Jha
  • राजनगर अभिलेख 02
    इतिहास

    महाराज रमेश्वर सिंह का राजनगर कालीमन्दिर शिलालेख-

    March 30, 2020
    By Bhavanath Jha

1 comment

  1. डॉ त्रिपुरारि 5 November, 2021 at 14:02 Reply

    अपनेक आलेख पढि सदिखन एकटा अलग शास्त्रीय दृष्टि भेटैत अछि।

Leave a reply Cancel reply

अहाँकें इहो नीक लागत

  • इतिहास

    अफीम कमीशनमे महाराज लक्ष्मीश्वर सिंह

  • gyanvapi
    इतिहासपर्यटन

    ज्ञानवापी कूप का निर्माण किसने किया? इसके जल की क्या है महिमा?

  • parva nirnay
    इतिहास

    पर्व-निर्णय, मिथिला के विद्वानों की सभा में लिया गया निर्णय, संकलनकर्ता- पं. कुशेश्वर शर्मा

  • fort william College
    इतिहासमिथिलाक्षर

    मैथिली 1804 ई.मे बंगाल प्रेसिडेंसीक दोसर भाषा मानल जाइत छल

  • Tanga-stand at Patna Junction
    इतिहास

    पटना रेलवे स्टेशन का ऐतिहासिक ताँगा-स्टैंड और उस पर लिखा शिलालेख

कॉपीराइट की स्थिति

इस साइट का सर्वाधिकार पं. भवनाथ झा के पास सुरक्षित है। नियम एवं शर्तें लागू

सम्पर्क-

भवनाथ झा, Email: bhavanathjha@gmail.com whatsApp: 9430676240

शैक्षणिक उद्देश्य से कापीराइट की स्थिति

एहि वेबसाइटक सामग्रीक सर्वाधिकार पं. भवनाथ झा लग सुरक्षित अछि। शैक्षिक उद्देश्य सँ सन्दर्भ सहित उद्धरणक अतिरिक्त एकर कोनो सामग्रीक पुनरुत्पादन नहिं करी। जँ कतहु शैक्षिक उद्देश्यसँ सामग्री लेल जाइत अछि तँ ओहि वेबपृष्ठक URL सहित देल जा सकैत अछि।

  • उद्देश्य
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
  • इतिहास
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
  • वैधानिक
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
Copyright: Bhavanath Jha- All rights Reserved, 2021