Brahmi Publication

Top Menu

  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • ई-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • Contact

Main Menu

  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • ई-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • Contact
  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • ई-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • Contact

Brahmi Publication

Brahmi Publication

  • उद्देश्य
    • Cancer Ka Gyan cover

      कैंसर का ज्ञान- डा. धीरेन्द्र नारायण सिन्हा

      November 29, 2020
      0
    • Dr. S.N.P. Sinha

      Dr. S.N.P. Sinha

      September 9, 2019
      1
    • Asato ma sadgamaya

      September 9, 2019
      0
    • Cancer Ka Gyan cover

      कैंसर का ज्ञान

      September 9, 2019
      0
    • उद्देश्य

      September 8, 2019
      0
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • ई-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • लोक-वेद
    • मिथिलाक प्राचीन सदाचार 01

      March 17, 2021
      0
    • Responsibilities of a Brahmana

      छठ का अर्घ्य- पण्डितजी की जरूरत क्यों नहीं?

      November 18, 2020
      1
    • Haritalika puja

      मैथिली लोकगीतों में नारी

      August 15, 2020
      0
    • सोतिक विवाहमे साँकरक डाला

      A practical guide to marriage procedure in Shrotriyas of Mithila 01

      May 8, 2020
      0
    • तिलक आ फलदान

      Ideal System of marriage in Mithila, Part 2

      April 17, 2020
      0
    • कन्यादान

      Ideal System of Marriage in Mithila, Part 1

      April 16, 2020
      0
    • the festival of colors

      Holi the ancient festival of India

      March 22, 2020
      0
    • दशमहाविद्या

      मिथिलामे प्रचलित पाबनि-तिहारक सूची

      December 6, 2019
      0
    • तन्त्र की कूटभाषा- भ्रम एवं आवश्यकता

      December 6, 2019
      0
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • अयोध्या में जन्मभूमि मन्दिर में मूर्ति कैसी थी?

      August 15, 2020
      0
    • शेखपुरा से प्राप्त तारा की मूर्ति

      An inscribed Tara idol from Sheikhpura

      May 25, 2020
      0
    • Dr. Amoda Jha

      May 15, 2020
      1
    • Dr. Shashinath Jha

      May 14, 2020
      1
    • JIvan Ek Prayogashala

      अशोक पेपर मिलक अन्तिम साँस

      May 13, 2020
      0
    • Dr. Jitendra Kumar Singh 'Sanjay'

      Dr. Jitendra Kumar Singh Sanjay

      April 26, 2020
      0
    • Ram Bharos Kapari Bhramar

      April 16, 2020
      0
    • डा. सुशान्त कुमार

      Dr. Sushant Kumar

      April 10, 2020
      0
    • Astrology in Valmiki-Ramayana

      March 31, 2020
      0
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • Contact
  • मिथिलाक्षर पढ़बाक अभ्यास-माला 1

लोक-वेद
Home›लोक-वेद›Ideal System of Marriage in Mithila, Part 1

Ideal System of Marriage in Mithila, Part 1

By Bhavanath Jha
April 16, 2020
129
0
Share:
कन्यादान

लग्नक महत्त्व

मैथिलक विवाहमे शुभ समयक महत्त्व अदौसँ रहल अछि। वर कन्याक राशि आ नक्षत्रक आधार पर ज्योतिषी गुनि कए दिन तकैत छलाह आ संगहि ओहि दिन एक खास समयक निर्धारण सेहो करैत छलाह जे एहि कालमे कन्यादान होएत। जकरा महत्त्व दैत दूनू पक्षक दिस सँ पालन कएल जाइत छल।

जहियासँ सभाक आयोजन आरम्भ भेल तँ लग्न-शुद्धिक परिपालनमे व्यावहारिक असुविधा होमए लागल। कन्यागतक ओतए किनको ई बुझलो नै रहैत छलनि जे आइ हमरा ओतए कन्यादान होएत। सभामे विवाह तय भेल, साँझमे वर आ किछु बरियातीक संग कन्यागत अपना घर पर पहुँचलाह तखनि हुनका घरक लोक कें निश्चितता होइत छलनि जे आइए कन्यादान होएत। एहि स्थितिक वर्णन हरिमोहन झा कन्यादानमे कएने छथि। एहन स्थितिमे लग्नक परिपालन करब कठिन छल, तें केवल विवाहक दिनक परिपालन होमए लागल। आ केवल राति कें विवाह होएबाक परिपाटी आरम्भ भेल।

मुदा आब जखनि पहिनहिंसँ दिन तकाओल रहैत अछि तँ जहिना दिन तकबैत छी तहिना लग्नक सेहो विचार करबाक चाही। जँ पहिनहिंसँ सभटा निर्धारित रहत तँ व्यावहारिक असुविधाक समाधान सेहो कएल जा सकैत अछि।

20म शतीक एकटा घटना सुनल अछि जे एक विवाहमे बरियाती आ वरकें अएबामे विलम्ब भेलनि आ लग्न बीति गेल। मण्डप पर बैसल कन्यादाता घोषणा कएलनि जे आब हम कन्यादान नै करब। आइ विवाह नै होएत। कन्यादाता स्वयं ओहिकालक प्रसिद्ध विद्वान् रहथि तें हुनक एहि घोषणासँ खलबली मचि गेल। मण्डप पर हुनका दिससँ आरो विद्वान सभ रहथि। ओ सभ बुझएबाक प्रयास कएलनि, मुदा शास्त्रार्थ बजरि गेल। आनो लोकसभ तँ बुझिते रहथि जे ठीके लग्न तँ बीति गेल छैक, आ अगिला लग्न विवाहमे विहित नै अछि। तखनि बीचक रास्ता निकालल गेल आ किछु विद्वान् कहलथिन्ह जे लग्न बितलाक बाद कन्यादानसँ जे अशुभ होएबाक सम्भावना छैक तकर शान्तिक लेल हमसभ 10-10 हजार गायत्री-जपक फल एहि कन्याकें दैत छी। ओ लोकनि संकल्प लए ई फल दान कएलनि। ई व्यवस्था भेला पर कन्यादाता मानि गेलाह आ विवाह सम्पन्न भेल।

एकटा दोसर घटना हमर देखल अछि। प्राचीन कालक व्यवस्था छल जे कन्या तुला आ मिथुन एही तीन लग्नमे कन्यादान हो। एकटा विवाहमे नवीन व्यवस्था जाहिमे वृष, धनु आ मीन सेहो ग्राह्य छैक, ताहि अनुसार वृष लग्नमे कन्यादानक समय निर्धारित छल। कन्यागतक दिसक लोक जोर दैत रहथि जे एही मे कन्यादान भए जाए जाहिसँ हुनका बरियातीक स्वागतक लेल बेसी समय भेटनि। वर स्वयं ज्योतिषी रहथि। हुनक इच्छा जे मिथुन लग्नमे विवाह हो। मुदा ओ स्वयं बजताह केना? तखनि हम सभ जे बरियाती रही, तनिक माध्यम सँ कोनो प्रकारें दूनू पक्षक बीच समझौता कराए वृष लग्न बिताओल गेल।

आब अधिकांश मैथिलक विवाहमे लग्नक कोनो गणना नहि होइत अछि। विवाहक राति जखनि सुविधा हो तखनि कन्यादान कराए दियौक। एकर फल होइत अछि जे सभ क्षेत्रमे कन्यागत आ बराइत कें नव-नव फैशन शो करबाक लेल समय भेटि जाइत छनि आ फिजूलखर्ची बढि जाइत अछि। विवाहक विधि गौण आ खेल-टप्पा बेसी होइत अछि। ओ पूरा उपभोक्तावादक चंगुलमे फँसल जा रहल छथि। ई चिन्तनीय विषय थीक। एकरा खतम केने विना दहेजरहित विवाहक कल्पना कठिन अछि। तें हमरालोकनिकें एहि दिस जोर देबाक चाही जे विवाहक शुभ अवसर एकटा वैदिक संस्कार थीक। ओकर शुद्धता, समयक शुद्धता दिस हमरालेकनि कटिबद्ध होइ। जखने विवाहकें एकटा पवित्र संस्कार मानल जाए लागत तखनहिं बेसी लम्फ-लम्फाक दिससँ लोक विरत होएताह आ दहेज बहुत कम भए जाएत। कन्याक महत्त्व बढ़त, भौतिकवादक स्थान पर एकर आध्यात्मिक महत्त्वक मानसिकता जागत आ दहेजक दिससँ मोन टुटत।

लग्न-शुद्धिक सिद्धान्त

दिन-राति मिलाकए 12 टा राशिमे सूर्य रहैत छथि। ई बारह राशि बारह टा लग्न थीक। सूर्यक उदय एक मास धरि एक राशिमे होइत अछि ओएह राशि भेल सूर्योदयकालक लग्न ओतए सँ लग्नक गणना आरम्भ होइत अछि। उदाहरणक लेल मेष संक्रान्तिक बादसँ एक मास धरि अगिला संक्रान्ति धरि सूर्योदय काल में मेष संक्रान्ति रहत आ तकर बाद वृष, मिथुन कर्क ,सिंह, कन्या, तुला, वृश्चिक, धनु, मकर, कुम्भ, मीन राशिमे सूर्यक अवस्थिति रहत। माने जे भरि वैशाख मेषमे सूर्योदय आ ओहिसँ छठम राशि पर सूर्य अस्त होएत। एहि प्रकारें भरि दिन-राति मे औसतन 2 घंटा 30 मिनट धरि एक लग्न रहत। ई काल स्थानक अक्षांशक आधार पर बदलैत अछि। मिथिलाक लेल एकर गणना हमरालोकनिकें डाकक वचन मे सेहो भेटैए।

प्राचीन परम्पराक अनुसार एहि बारह लग्नमे केवल तीन लग्न विवाहक लेल शुभ मानल गेल अछि- कन्या, तुला एवं मिथुन। नाह्निदत्त लिखैत छथि- कन्यातुलामिथुनगे लग्ने विवाहः शुभः। ई भेल उत्तम पक्ष। मध्यम पक्ष भेल जे बादमे तीन टा आरो लग्न कें जोड़ल गेलैक- वृष, धनु आ मीन।

एकर अर्थ भेल जे जँ अगहन मास विवाह होइत अछि तँ वृश्चिक राशि मे सूर्योदय होएत, मेष मे सूर्यास्त होएत आ तकर बाद बीचमे कर्क, आ सिंह लग्नमे विवाह अशुभ होएत। एहि गणनाकें बिसरि जेबाक परिणाम होइत अछि जे भरि रातिक लेल विवाहक समय मानि समयक कोनो प्रतिबन्ध नहिं रहलासँ फिजूलखर्ची बढ़ैत अछि। तें लग्नक शुद्धि सभ केओ अपनाबथि। अतीत मे जे सभक करैत छलाह से जँ बीचमे छोड़ि चुकल छी तँ ओकरा फेर सँ व्यवहारमे आनब नीक बात थीक

Tagsआदर्श विवाहमैथिल विवाह
Previous Article

Ram Bharos Kapari Bhramar

Next Article

Ideal System of marriage in Mithila, Part ...

0
Shares
  • 0
  • +
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Bhavanath Jha

मिथिला आ मैथिलीक लेल सतत प्रयासरत

Related articles More from author

  • पाबनि-तिहारलोक-वेद

    भरदुतियाक नोंत- बहिन आध्यात्मिक शक्ति

    September 11, 2019
    By Bhavanath Jha
  • लोक-वेद

    A list of inauspicious and auspicious food

    September 9, 2019
    By Bhavanath Jha
  • a folia of palm leaf
    इतिहासधरोहरलोक-वेद

    History of Panji in Mithila and its relevancy

    September 11, 2019
    By Bhavanath Jha
  • Chhatha Parva Katha in Maithili
    पाबनि-तिहारपूजा-पाठलोक-वेद

    मैथिलीमे छठि व्रतक मैथिल साम्प्रदायिक कथा

    September 10, 2019
    By Bhavanath Jha
  • Responsibilities of a Brahmana
    पाबनि-तिहारलोक-वेद

    छठ का अर्घ्य- पण्डितजी की जरूरत क्यों नहीं?

    November 18, 2020
    By Bhavanath Jha
  • पाबनि-तिहारलोक-वेद

    दीपावली का माहात्म्य

    September 12, 2019
    By Bhavanath Jha

You might be interested

  • एहि सूर्य सहस्रांशो
    पाबनि-तिहार

    Hindu Festivals and Rituals, January, 2020 A.D.

  • राजनगर अभिलेख 02
    इतिहास

    Rajnagar Inscriptions of Maharaj Rameshwar Singh of Darbhanga

  • Somavati Amavasya
    पाबनि-तिहारपूजा-पाठलोक-वेद

    सोमवती अमावस्याक कथा आ मिथिलाक लोक-व्यवहार

  • LATEST REVIEWS

  • TOP REVIEWS

कालानुक्रम

  • March 22, 2021

    वह कदम्ब का वृक्ष

  • March 17, 2021

    मिथिलाक्षर पढ़बाक अभ्यास-माला- 2

  • March 17, 2021

    मिथिलाक प्राचीन सदाचार 01

  • March 16, 2021

    मिथिलाक्षर पढ़बाक अभ्यास-माला 1

  • March 14, 2021

    कैथी, तिरहुता आ मिथिलाक्षर

अहाँक प्रतिक्रिया

  • Paresh Saxena
    on
    October 24, 2019
    Thank you for your enlightening article. It will serve the cause of religion as many people ...

    Dhanvantari Jayanti

  • Raman dutt Jha
    on
    September 26, 2019
    Uttam Jankari.

    शिक्षाक क्षेत्रमे दरभंगा महाराज रुद्रसिंहक द्वारा कएल गेल काज

  • gajanan mishra
    on
    September 10, 2019
    साधुवाद। लखनदेई के मुख्य कमला सँ गंगद्वार मे जोड़ बहुअरबा मे पैटघाट कमला सँ जोडबाक योजना ...

    Archaeological Remains in Lohna Village

  • Hetu NATH Mishra
    on
    September 8, 2019
    बहुत सटीक अनुवाद भाई ।प्रणाम

    जितिया व्रतकथाक मैथिलीमे अनुवाद

फेसबुकसँ जुडल रहू

एहि वेबसाइटक सामग्रीक सर्वाधिकार सुरक्षित

एहि वेबसाइटक सामग्रीक सर्वाधिकार पं. भवनाथ झा लग सुरक्षित अछि। शैक्षिक उद्देश्य सँ सन्दर्भ सहित उद्धरणक अतिरिक्त एकर कोनो सामग्रीक पुनरुत्पादन नहिं करी। जँ कतहु शैक्षिक उद्देश्यसँ सामग्री लेल जाइत अछि तँ ओहि वेबपृष्ठक URL सहित देल जा सकैत अछि।

  • Recent

  • Popular

  • Comments

  • मेरी पहली हिंदी कविता

    वह कदम्ब का वृक्ष

    By Bhavanath Jha
    March 22, 2021
  • मिथिलाक्षर पढ़बाक अभ्यास-माला- 2

    By Bhavanath Jha
    March 17, 2021
  • मिथिलाक प्राचीन सदाचार 01

    By Bhavanath Jha
    March 17, 2021
  • मिथिलाक्षर पढ़बाक अभ्यास-माला 1

    By Bhavanath Jha
    March 16, 2021
  • Chhatha Parva Katha in Maithili

    मैथिलीमे छठि व्रतक मैथिल साम्प्रदायिक कथा

    By Bhavanath Jha
    September 10, 2019
  • Gaurishankar Shiva, Hajipur

    Gauri-shankar Shiva at Hajipur

    By Bhavanath Jha
    October 3, 2019
  • जितिया व्रतकथाक मैथिलीमे अनुवाद

    By Bhavanath Jha
    September 8, 2019
  • kalash

    Dhanvantari Jayanti

    By Bhavanath Jha
    September 10, 2019
  • Paresh Saxena
    on
    October 24, 2019

    Dhanvantari Jayanti

    Thank you for your ...
  • Raman dutt Jha
    on
    September 26, 2019

    शिक्षाक क्षेत्रमे दरभंगा महाराज रुद्रसिंहक द्वारा कएल गेल काज

    Uttam Jankari.
  • gajanan mishra
    on
    September 10, 2019

    Archaeological Remains in Lohna Village

    साधुवाद। लखनदेई के मुख्य ...
  • Hetu NATH Mishra
    on
    September 8, 2019

    जितिया व्रतकथाक मैथिलीमे अनुवाद

    बहुत सटीक अनुवाद भाई ...

अनुसरण करू

  • उद्देश्य
  • लोक-वेद
  • इतिहास
  • मिथिलाक्षर
  • Contact
Copyright: Bhavanath Jha- All rights Reserved, 2021