Brahmi Publication

Top Menu

  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति

Main Menu

  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
  • उद्देश्य
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति

logo

Brahmi Publication

  • उद्देश्य
    • जानकीपूजाविधि, (जानकीसहस्रनाम सहित), लेखक- पण्डित श्री शशिनाथ झा

      May 3, 2022
      0
    • article by Radha kishore Jha

      वेद या वेदान्त प्रतिपाद्य धर्म क्या है?

      October 28, 2021
      0
    • धर्मायण के आश्विन अंक के डिजिटल संस्करण का हुआ लोकार्पण

      September 21, 2021
      1
    • Kadamon ke Nishan

      मानवीय संवेदनाओं को समेटती डा. धीरेन्द्र सिंह की मैथिली कविताएँ- "कदमों के ...

      September 6, 2021
      0
    • Krishna-janma cover

      मनबोधकवि कृत कृष्णजन्म (प्रबन्धकाव्य), डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      0
    • Kirtilata cover

      विद्यापति कृत कीर्त्तिलता, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      1
    • विद्यापति कृत कीर्तिगाथा एवं कीर्तिपताका, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      विद्यापति कृत कीर्तिगाथा एवं कीर्तिपताका, डा. शशिनाथ झा द्वारा सम्पादित

      May 2, 2021
      1
    • अपभ्रंश काव्य में सौन्दर्य वर्णन

      अपभ्रंशकाव्य में सौन्दर्य वर्णन -डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • डाकवचन-संहिता

      डाकवचन संहिता (टिप्पणी-व्याख्या सहित विशुद्ध पाठ, सम्पूर्ण)- डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • पुस्तक-प्रकाशन
    • पोथी, जे पढल
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
    • Dayananda's merits

      ‘पितर’ के अर्थ में ‘अग्निष्वात्ताः’ शब्द का वास्तविक अर्थ क्या है?

      September 25, 2022
      0
    • Sanatana religion

      Hinduism versus Sanatana Dharma : Which of the two words is correct?

      May 10, 2022
      0
    • Krishnasthami

      ताही बीचै जनमल छोरा यानी उसी बीच छोरे श्रीकृष्ण का जन्म

      August 30, 2021
      0
    • सिरहर, सिरहड़

      मिथिलाक लोक-परम्परामे सिरहड़-सलामी

      August 7, 2021
      0
    • श्राद्ध-कर्म

      विपरीत परिस्थिति में श्राद्ध की शास्त्र-सम्मत विधि

      May 12, 2021
      0
    • डाकवचन-संहिता

      डाकवचन संहिता (टिप्पणी-व्याख्या सहित विशुद्ध पाठ, सम्पूर्ण)- डॉ. शशिनाथ झा

      April 30, 2021
      1
    • मिथिलाक प्राचीन सदाचार 01

      March 17, 2021
      0
    • Responsibilities of a Brahmana

      छठ का अर्घ्य- पण्डितजी की जरूरत क्यों नहीं?

      November 18, 2020
      1
    • Responsibilities of a Brahmana

      मैथिली लोकगीतों में नारी

      August 15, 2020
      0
    • पाबनि-तिहार
    • पूजा-पाठ
    • ज्योतिष-विचार
  • इतिहास
    • श्राद्ध और पितृकर्म पर एक खुली बहस- सनातन धर्म हमें जोड़कर रखता ...

      October 2, 2023
      0
    • manuscript from Mithila

      गोनू झा व्यक्तित्व आ इतिहासक स्रोतक रूपमे पंजी-विमर्श

      August 7, 2023
      0
    • धूर्तराज गोनू कर्णाट शासनक कालक ऐतिहासिक पुरुष छलाह

      August 4, 2023
      0
    • सतीप्रथा

      भारत में सती प्रथा पर हंगामे के इतिहास की सच्चाई

      June 3, 2023
      1
    • Arya Samaj

      जॉन मुइर की ‘मतपरीक्षा’ तथा दयानन्द के ‘सत्यार्थप्रकाश’ का ‘साइड इफैक्ट’

      May 21, 2023
      0
    • bipra-dhenu--

      भारतीयों का वेद 'रामचरितमानस'

      March 15, 2023
      0
    • Vritta Muktavali of Maithil Durgadatta

      मैथिल दुर्गादत्त ओ हुनक छन्दःशास्त्रीय ग्रन्थ 'वृत्तरत्नावली'

      September 23, 2022
      1
    • Lalkrishna Advani on Maithili language

      मैथिली आ अंगिका पर लालकृष्ण आडवानी की बाजल रहथि

      September 22, 2022
      0
    • mithila map

      मिथिला आ ओकर अस्मिताक निर्धारक तत्त्व

      August 31, 2022
      0
    • वाल्मीकि रामायण
    • धरोहर
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
    • संस्कृत पाठमाला 7 – कारक, सामान्य परिचय
    • पाठ- 6. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) संस्कृत भाषा में विशेष्य-विशेषण भाव सम्बन्ध
    • पाठ- 5. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 4. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति) सर्वनाम शब्दों के रूप
    • पाठ- 3. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 2. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
    • पाठ- 1. संस्कृत पाठमाला (प्राचीन पद्धति)
  • वैधानिक
    • बार-बार पूछे गये प्रश्न
    • गोपनीयता, नियम एवं शर्तें-
    • कूकी की स्थिति (Cookies)
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
  • सनातन धर्म में बहुदेववाद बनाम धार्मिक स्वतंत्रता

  • क्या सनातन धर्म में बदलाव सम्भव नहीं है?

  • जॉन मुइर की ‘मतपरीक्षा’ तथा दयानन्द के ‘सत्यार्थप्रकाश’ का ‘साइड इफैक्ट’

  • छठ का अर्घ्य- पण्डितजी की जरूरत क्यों नहीं?

  • छठि परमेसरीक स्वरूप आ कथा

वाल्मीकि रामायण
Home›वाल्मीकि रामायण›कुम्भकर्ण किसके शाप से छह महीना सोता रहता था?

कुम्भकर्ण किसके शाप से छह महीना सोता रहता था?

By Bhavanath Jha
December 29, 2021
0
0
Share:
Kumbhakarna sleeping

कुम्भकर्ण के बारे में सब जानते हैं कि वह छह महीना सोता था तथा एक दिन के लिए उठकर खाना खाता था और फिर छह मास के लिए सो जाता था।

ऐसा किसी के शाप से नहीं; बल्कि उसने ब्रह्माजी से खुद ही ऐसा वरदान माँग लिया। उसके मन में तो इच्छा थी कि वह छह महीना खाने का वरदान ले और एक महीना सोने का। यदि ऐसा होता; तो वह सबको मारकर खा जाता और पूरी सृष्टि खतम हो जाती। उसका पेट विशाल था; वह कई देवताओं और मनुष्यों को मारकर खा चुका था।

वाल्मीकि रामायण के उत्तरकाण्ड के दसवें सर्ग में ब्रह्मा के द्वारा रावण आदि भइयों को वर देने का प्रसंग आया है। रावण, विभीषण तथा कुम्भकर्ण तीनों भाइयों ने घोर तपस्या की थी, तो ब्रह्माजी वरदान देने पहुँचे। जब रावण और विभिषण को वरदान दे चुके, तो कुम्भकर्ण की बारी आयी। अबकी बार देवतागण ब्रह्माजी से विनती करने लगे-

“इसे कोई वर मत दीजिए। यह कितने ही देवों को मारकर खा गया है। यह यदि अमरता का वर ले लेगा तो तीनों लोकों में कोई नहीं बचेगा।”

ब्रह्मा उसे भी इच्छानुसार वर देने का संकल्प ले चुके थे। अब देवताओं केद्वारा मना करने पर धर्मसंकट में पड़ गये। सचमुच यह भी यदि अमरता का वर माँग लेता है; तो देना ही पड़ेगा औऱ तब यह सबको मारकर खा जायेगा।

ऐसी स्थिति में उन्होंने देवी सरस्वती का आवाहन किया। सरस्वती तो उनके बगल में उनकी शक्ति के रूप में बैठी ही थी।

यहाँ गीता प्रेस से प्रकाशित वाल्मीकि रामायण के  संस्करण में देवी सरस्वती के स्वरूप का वर्णन नहीं आया है, लेकिन वाल्मीकि रामायण के सबसे पुराने पाठ गोरैशियो संस्करण (पूर्वोत्तर भारत का पाठ) में उन्हें पद्माक्षी, सभी प्राणियों की जिह्वा, तथा बुद्धि कहा गया है। इस विशेष पाठ के साथ मूल उद्धरण इस प्रकार है-

एवमुक्तः सुरैर्ब्रह्माऽचिन्तयत् पद्मसम्भवः।

देवीं सरस्वतीं देवः पद्माक्षीं पद्मसम्भवः।

त्रैलोक्ये सर्वभूतेषु जिह्वा बुद्धिः सरस्वती।।

चिन्तिता चोपतस्थेऽस्य पार्श्वं देवी सरस्वती।।७.१०.४१।।

प्राञ्जलिः सा तु पार्श्वस्था प्राह वाक्यं सरस्वती।

इयमस्म्यागता देव किं कार्यं करवाण्यहम्।।७.१०.४२।।

प्रजापतिस्तुं तां प्राप्तां प्राह वाक्यं सरस्वतीम्।

वाणि त्वं राक्षसेन्द्रस्य भव या देवतेप्सिता।।७.१०.४३।।

ब्रह्माजी ने कहा- हे वाणी सरस्वती, जैसा देवतालोग चाहते हैं, इस राक्षस की वैसी ही वाणी तुम बन जाओ।

सरस्वती ने यही काम किया। एक दिन सोना और छह महीना खाना खाने के बदले कुम्भकर्ण उलटा बोल गया- एक दिन खाना और छह महीना सोना।

यहाँ भी सरस्वती ने देवताओं का काम किया। सरस्वती वाणी हैं, जो कुछ भी हम बोलते हैं, उसे देवता माना गया है। हमारा कर्तव्य बनता है कि हम जो कुछ भी बोलें उसमें पवित्रता रखें। हमें ऐसी कोई बात नहीं करनी चाहिए, जिससे दूसरे को बुरा लगे। अपनी वाणी के प्रति हमें देवतत्त्व की भावना रखनी चाहिए। इस कहानी से हमें यह सीख मिलती है।

Tagsकुम्भकर्णब्रह्माजीवाल्मीकि रामायणसरस्वती
Previous Article

संवेदना (मैथिली कथा) – भवनाथ झा

Next Article

Aripana (अरिपन), An Anthology of Research Articles ...

0
Shares
  • 0
  • +
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Bhavanath Jha

मिथिला आ मैथिलीक लेल सतत प्रयासरत

Related articles More from author

  • picture of Goddess Sarasvati published in the book Hindu Mythology by w. j. wilkins
    पूजा-पाठ

    माता सरस्वती के एक हजार नामों का स्तोत्र- सरस्वतीसहस्रनाम, विद्या-प्राप्ति के लिए उपाय

    January 16, 2020
    By Bhavanath Jha
  • वाल्मीकि-रामायण सबसे पुरानी प्रति
    वाल्मीकि रामायण

    वाल्मीकि-रामायण की सबसे पुरानी प्रति कहाँ की लिखी मिली है? मिथिला में…

    September 30, 2021
    By Bhavanath Jha
  • महावीर हनुमानजी
    वाल्मीकि रामायण

    सीताजी के वरदान से होती है हनुमानजी की पूजा

    August 9, 2020
    By Bhavanath Jha
  • valmiki Ramayana
    वाल्मीकि रामायण

    वाल्मीकि रामायण का पूर्वोत्तर भारत का पाठ

    August 6, 2020
    By Bhavanath Jha
  • Schlegel's Ramayan
    वाल्मीकि रामायण

    विलियम वॉन श्लेगल द्वारा सम्पादित वाल्मीकि रामायण का मिश्रित पाठ

    August 6, 2020
    By Bhavanath Jha
  • वाल्मीकि रामायण का लाहौर संस्करण
    वाल्मीकि रामायण

    वाल्मीकि रामायण का पश्चिम-उत्तर भारत का पाठ

    August 6, 2020
    By Bhavanath Jha

Leave a reply Cancel reply

अहाँकें इहो नीक लागत

  • Boundary of Mithila
    इतिहास

    महामहोपाध्याय शंकर (झा)क स्मृतिसुधाकर ग्रन्थमे मिथिलाक चौहद्दी

  • mithila map
    इतिहासधरोहर

    मिथिला आ ओकर अस्मिताक निर्धारक तत्त्व

  • Tanga-stand at Patna Junction
    इतिहास

    पटना रेलवे स्टेशन का ऐतिहासिक ताँगा-स्टैंड और उस पर लिखा शिलालेख

  • a folia of palm leaf
    इतिहासधरोहरलोक-वेद

    History of Panji in Mithila and its relevancy

  • इतिहासपाबनि-तिहार

    श्राद्ध और पितृकर्म पर एक खुली बहस- सनातन धर्म हमें जोड़कर रखता है!

कॉपीराइट की स्थिति

इस साइट का सर्वाधिकार पं. भवनाथ झा के पास सुरक्षित है। नियम एवं शर्तें लागू

सम्पर्क-

भवनाथ झा, Email: bhavanathjha@gmail.com whatsApp: 9430676240

शैक्षणिक उद्देश्य से कापीराइट की स्थिति

एहि वेबसाइटक सामग्रीक सर्वाधिकार पं. भवनाथ झा लग सुरक्षित अछि। शैक्षिक उद्देश्य सँ सन्दर्भ सहित उद्धरणक अतिरिक्त एकर कोनो सामग्रीक पुनरुत्पादन नहिं करी। जँ कतहु शैक्षिक उद्देश्यसँ सामग्री लेल जाइत अछि तँ ओहि वेबपृष्ठक URL सहित देल जा सकैत अछि।

  • उद्देश्य
  • ई-प्रकाशन
  • लोक-वेद
  • इतिहास
  • मिथिलाक्षर
  • संस्कृत भाषा-शिक्षा
  • वैधानिक
  • पं. भवनाथ झा का परिचय
  • Contact
  • भुगतान एवं पुस्तक प्राप्ति
Copyright: Bhavanath Jha- All rights Reserved, 2021